Holländarkvarn, czyli młyn wieżowy na wyspie Öland

przez | 24 września, 2022

W poprzednim artykule opisałam typ młyna, który w języku szwedzkim nazywa się Stubbkvarnen. Jest to najpopularniejszy rodzaj wiatraka, który występuje na wyspie i przypomina naszego polskiego koźlaka. Jeżeli o nim jeszcze nie czytaliście, to zapraszam do linku poniżej:

W połowie XIX wieku na Olandii zaczeły się pojawiać pierwsze młyny holenderskie, które najczęściej były tu przenoszone z lądu. Uważa się, że prototyp tego rodzaju młyna został opracowany w Holandii w latach siedemdziesiątych XVI wieku i stąd wzięła się jego nazwa. Powszechnie nazywa się je również młynami wieżowymi. Konstrukcja młyna holenderskiego różni się od budowy koźlaka przede wszystkim tym, że obraca się jedynie górna część budynku, czyli czapa. W przypadku koźlaka, aby odpowiednio ustawić śmigi na wiatr, obracana jest cała konstrukcja.

Na przełomie XIX i XX wieku na Olandii znajdowało się około 30 młynów wieżowych. Były to tak zwane młyny celne, w których rolnicy za opłatą zwaną mytem, mogli zmielić zboże. Niewielka ilość młynów holenderskich na wyspie związana jest zapewne z kosztami jego budowy. Nie każdego farmera stać było na wzniesienie murowanego budynku. Dziś na wyspie zostało około dziesięciu młynów holenderskich.

Warto wspomnieć , że wśród młynów wieżowych wyróżnia się dwa ich rodzaje. Pierwszy to taki, którego podstawa jest murowana, a górna część jest drewniana i tworzy „fartuch”, a drugi jest cały murowany. O budowie tego pierwszego wiatraka mieliście już okazję przeczytać na blogu przy okazji mojej wizyty w angielskim Cranbrook:

Przykładami tego rodzaju młynów wieżowych, fartuchowych na Olandii są: Kvarnkrogen Grönhögen i Sandviks Kvarn, na temat których znajdziecie informacje w linku poniżej:

Södra brukets väderkvarn to nie młyn, to pompa

Innym przykładem wiatraka fartuchowego na Öland jest Södra brukets väderkvarn. Położony on jest w zamkniętej już kopalni ałunu (naturalny potasowy kryształ) koło miejscowości Degrahamn. Na początku lat dwudziestych XIX wieku osiągnieto tu najwyższą roczną produkcję ałunu na świecie. W 1822 roku kopalnia zatrudniała 322 osoby, w tym niestety aż 116 dzieci. Na szczęście dla tych małolatów produkcja została zatrzymana około 1900 roku, ale tereny pokopalniane są dosyć dobrze zachowane. Można wybrać się na spacer po jej terenie. Ja ze Stefanem udaliśmy się tam w wiadomym celu-Södra brukets väderkvarn, to budynek, który nas tam interesował. W czasach świetności kopalni wiatrak był pompą wodną.

Adres: Alunbruksgatan 1-8, 386 63 Degerhamn, Sweden

Karlevi stenkvarn-młyn z pięknym widokiem

Tak jak wspomniałam wyżej drugim rodzajem młyna wieżowego wystęującego na Olandii jest taki, którego cały korpus jest murowany. Przykładem takiego wiatraka jest Högby Stenkvarn, o którym napisałm w artykule Olandię się przeżywa, a nie zwiedza.

Innym kamiennym młynem na wyspie jest Karlevi stenkvarn. Ten holenderski wiatrak został wzniesiony w tym miejscu przez lokalnego farmera w latach sześćdziesiątych XIX wieku a mąka, która była tu produkowana była ponoć najlepsza na wyspie. Podobnie jak Högby Stenkvarn jego ściany mają grubość jednego metra. Od lat pięćdziesiątych XIX wieku pracował zasilany silnikiem, ponieważ jego śmigi były już zniszczone przez olandzką pogodę.

Jak to w wiatracznym życiu bywa, młyn często zmieniał właścicieli, a od 2005 roku jest w rękach państwa Nicke i Kersti Edward, którzy o młyn dbają i udostęniają turystom wnętrze po wcześniejszym umówieniu się. Spójrzcie jaki piękny widok na zatokę kalmarską rozpościera się spod wiatracznych śmigów. My ze Stefanem pojawiliśmy się już zbyt późno, ponieważ słońce zaczęło powoli zachodzić nad Bałtykiem i nie miałam śmiałości niepokoić właścicieli o tak później porze.

Adres: 386 93, Färjestaden, Sweden

Drottningen znaczy królowa

Nie pytajcie mnie dlaczego wiatrak, o którym za chwilę przeczytacie został nazwany „królową” . Bardzo mało informacji można znaleźć na temat historii olandzkich wiatraków a nieznajomość języka szwedzkiego jeszcze bardziej utrudnia mi temat. Informacje do których się dokopałam mówią, że Drottningen został wybudowany w Kalmarze a pierwszym młynarzem był niejaki pan Persson. Był również posiadaczem najwyższego koźlaka na wyspie, czyli młyna Kvarnkungen zwanego królem (informacje o nim znajdziecie we wcześniejszym artykule). W latach osiemdziesiątych XIX wieku Drottningen kvarn został przeniesiony na Olandię i znajduje się przy drodze krajowej numer 136. Był młynem celnym, jak inne murowane wiatraki na wyspie, co onaczało, że można było przywieźć pszenicę i za opłatą zmielić ją na mąkę. Ostatnim właścicielem był Ernst Carlsson, który w 1957 roku za 1200 koron szwedzkich sprzedał młyn stowarzyszeniu Torslunda Hembygdsförening. Do dnia dzisiejszego Drottningen kvarn jest zarządzany i utrzymywany przez stowarzyszenie.

Adres: droga 136, 386 35 Färjestaden, Sweden

Zdjaę sobie sprawę, że ten artykuł wywołał w Waszych głowach chaos, postanowiłam obrazowo wyjaśnić Wam, jakie rodzaje wiatraków występują na Olandii. Mam nadzieję, że moja grafika pomoże Wam zrozumieć powyższy tekst 🙂 .

Na koniec mam dziś dla Was zagadkę, a osoba która prawidłowo odpowie na zadanie pytanie otrzyma ode mnie i Stefana pocztówkę z naszego kolejnego wiatracznego wyjazdu, który będzie miał miejsce już za niecały miesiąc 🙂

Spójrzcie na zdjęcie poniżej i spróbujcie zgadnąć co to jest i do czego służyło 🙂 . Osoba, która będzie najbliżej prawdy, wygra. Odpowiedź znajdziecie w kolejnym artykule, ale do tego czasu mam nadzieję, że uda mi się wyłonić zwycięzcę 🙂 .

Na koniec razem ze Stefanem zapraszamy na nasz Instagram oraz do śledzenia naszych dalszych wiatrakowych przygód na wyspie Öland.

10 komentarzy do „Holländarkvarn, czyli młyn wieżowy na wyspie Öland

    1. MarTaS Autor wpisu

      Tylko jeden „wybrakowany” -bez jednego żagla. Reszta w doskonałej formie 🙂

      Odpowiedz
    1. MarTaS Autor wpisu

      Ojjj jest sporo osób, tylko blogów nie piszą 😉

      Odpowiedz
      1. Mo.

        Królowa ma dach jak w cerkwi zatem powinna nazywać się caryca ?.
        Myślę, że wiatrak z zagadki ma coś wspólnego z wodą obok której stoi ale co? Może robił wiatr i dmuchał w żagle ha ha ha. Albo był latarnią morską? Wiem, że jestem na uprzywilejowanej pozycji bo mam znajomości i kartkę dostanę tak czy siak ale spróbuję na nią zasłużyć ?

        Odpowiedz
        1. MarTaS Autor wpisu

          Kochana jesteś daleko od prawdy, ale pocztówkę i tak dostaniesz ???

          Odpowiedz
    1. MarTaS Autor wpisu

      Z całą pewnością troszeczkę fantazji w ich wyglądzie również jest 😉 .

      Odpowiedz
  1. Urszula

    Dobre podsumowanie! Stajesz się ekspertką w wiatracznej dziedzinie, a ja tak troszeczkę również. A w kwestii zagadki, to myślę, że to może jakieś urządzenie wiertnicze. Czekam z ciekawością na wyjaśnienie!
    Całusy dla Ciebie i Stefanka:)))

    Odpowiedz
    1. MarTaS Autor wpisu

      Cieszę się Uleńko, że dzięki mnie stajesz się wiatracznym ekspertem 🙂 .

      Odpowiedz

Skomentuj antekwpodrozy.pl Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *