Stubbkvarnen najpopularniejszy typ młyna na wyspie Oland.

przez | 14 września, 2022

Robiąc plan podróży na Olandię miałam trudne zadanie. Chciałam w te kilka dni wycisnąć z wyspy jak najwięcej się da, ale wiedziałam, że mój projekt się nie powiedzie, ponieważ nie starczy nam czasu. Doby niestety nie da sie rozciągnąć, a szkoda, bo właśnie podczas urlopu przydałoby się, aby trwała 36 godzin. Od początku wiedziałam, że nie uda mi się zobaczyć wszystkich tych miejsc, które bardzo bym chciała odwiedzić. Sprawdźcie w moich kolejnych artykułach, ile wiatraków udało mi się upolować 🙂 .

Obrazek posiada pusty atrybut alt; plik o nazwie IMG_20220831_164615-655x1024.jpg
Czerwony wiatrak położony nad samym morzem w miejscowości Mörbylånga. Służył do pompowania wody i został tu przenieiony z drugiej strony wyspy. Pracował do lat trzdziestych XX wieku. Adres: Skolgatan 2-6, 380 62 Mörbylånga

Väderkvarn po szwedzku znaczy wiatrak

Podobno Olandia od zawsze znana była z wiatraków. Napisałam „podobno”, bo ja pomimo, że interesuję się światem wietrznych młynów od kilku lat, dopiero w tym roku dowiedziałam się, że taka wyspa istnieje.

W połowie XIX wieku istniało tu ponad 2000 wiatraków, co biorąc pod uwagę wielkość wyspy jest sporą ilością. Dlaczego było ich tu tyle? Olandia jest wąską wyspą zatem wiatr wiejący znad morza miał tu pole do popisu. Przede wszystkim jedak ilość młynów spowodowana była rywalizacją między gospodarzami. Gospodarz, który posiadał wiatrak był kimś lepszym, zatem wyścig między nimi trwał w najlepsze.

Młyny są stale narażone na degradujące siły natury, ale również rozwój technologii sprawił, że stawały się zbędne i zaczynały popadać w ruinę, albo (o zgrozo) zostały pocięte na drewno opałowe. Dziedzictwo kulturowe wyspy Öland groziło zaginięciem.

Zainteresowanie konserwacją budynków wzrosło na początku lat trzydziestych XX wieku, kiedy utworzono specjalny komitet ochrony wiatraków. Oczywiście na przeszkodzie w ratowaniu młynów stanęły pieniądze i malejąca liczba osób na wyspie, które znają się na ich konserwacji. Do dziś zachowało się na wyspie około 350 obiektów, które są rozsiane w różnych miejscach Olandii, stoją pojedynczo, albo w grupach, należą do prywatnych właścicieli, albo do lokalnych stowarzyszeń.

Vickleby väderkvarnar. Ponoć w 1677 roku znajdowało się tu 77 młynów. W chwili obecnej w okolicach Vickelby znajduje się ich tylko 6. Adres: Arthur Percys Vag 17-19, 386 93 Färjestaden

Na Olandii najczęściej spotykanym typem młyna jest : „stubbkvarnen„, który był pierwszym, najprymitywniejszym, drewnianym wiatrakiem występującym w Europie. Bardzo podobne w zewętrznej budownie młyny występują w Wielkiej Brytanii. Kto uważnie czyta mojego bloga, ten wie 😉 . Polskie koźlaki nieco się różnią.

Stubbkvarnen występujący na Olandii charakteryzuje się tym, że cały młyn zawieszony jest na środkowym pniu, lub słupku wokół którego można obracać cały budynek. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie to, że słup osadzony jest na drugim pniu, czyli kikucie, który nie jest ruchomy.

Kikut najczęściej wykonany jest z dębu o średnicy jednego metra i wsparty na podporach poprzecznych, które z kolei oparte są na tzw. podporach naziemnych. Podpory naziemne osadzone są na kamieniach. Wiem, że to brzmi bardzo skomplikowanie, ale spojrzcie na obrazek powyżej i wszystko poukłada Wam się w głowach.

Lerkaka kvarnar jedne z najładniej położonych wiatraków na Olandii. Adres: C, Borgholm, Szwecja

Spójrzcie na zdjęcie powyżej. Charakterystyczną cechą olandzkich młynów są podpory po ich zewnętrznych bokach. Do tej pory nie spotkałam jeszcze wiatraków, które w ten sposób byłyby zabezpieczne przed obaleniem.

Wiatrak z murowaną podstawą na prywatnej posesji w miejscowości Vi. Adres: Hagelstadsgatan 29, 380 74 Löttorp, Sweden

W pólnocnej Olandii natomiast występują młyny, których kikut, dolne podpory poprzeczne i podpory naziemne ( po polsku powiedzielibyśmy, że kozioł) dodatkowo otoczone są kamieniami

Liten väderkvarn i Vi -najmniejszy wiatrak na Olandii. Działał do II Wojny Światowej. Adres: Hagelstadsgatan 29, 380 74 Löttorp, Szwecja

Ta otoczka miała nie tylko dawać wiatrakowi większą stabilizację, ale również chronić jego podstawę przed destrukcyjnym działaniem siły wiatu i deszczu, a także słońca.

Wiatrak z murowaną podstawą w miejscowości Hallnäs. Adres: Hallnäsgatan 56, 380 74 Löttorp, Szwecja

Kvarnkungen-najwyższy skandynawski młyn słupowy.

Kvarnkungen jest najwyższym skandynawskim młynem. Został wybudowany w Kalmar w 1749 roku a w latach osiemdziesiątych XIX wieku został przeniesiony do miejscowości Björnhovda na Olandii. Większość młynów w tamtych czasach należała do prywatnych gospodarstw, ale mielono w nich głównie owies i jęczmień na paszę dla zwierząt.

Kvarnkungen był młynem społecznym, każdy mógł tu przywieźć pszenicę i żyto do zmielenia, a w międzyczasie popłynąć do Kalmar pozałatwiać swoje sprawy. Przy dobrych wiatrach Kvarnkungen mógł wyprodukować 400 kg mąki na godzinę.

Pierwszym młynarzem był Scanian Persson. W 1921 roku Kvarnkungen został kupiony przez Johna Wahlströma, który pochodził ze Skärlöv na Olandii. W 1930 r. John zbudował młyn silnikowy, aby uniezależnić się od wiatru. Tym samym stary wiatrak zaczął powoli niszczeć.

Pod koniec lat trzydziestych Kvarnkungen bardzo potrzebował konserwacji. John potrzebował na to dotacji, ale żadna osoba prywatna nie mogła jej otrzymać, ponieważ takie prawo miały tylko stowarzyszenia.

W 1938 roku powstało Torslunda Hembygdsförening, którego celem było utrzymanie młyna w dobrej kondycji i Kvarnkungen został zakupiony przez stowarzyszenie za 2500 koron. Członkowie poświęcili wiele godzin na renowację wiatraka, a pomagał im syn ostatniego młynarza- Anders Wahlström, który w młodości pracował z ojcem przy mieleniu zboża i doskonale znał budynek.

Kvarnkungen naprawdę robi wrażenie. Jest chyba największym młynem jaki widziałam podczas moich wiatracznych podróży.

Adres: Björnhovda 114, 386 35 Färjestaden, Sweden

W kolejnym odcinku moich olandzkich wakacji poznacie inny rodzaj młyna, który można spotkać na wyspie. Tradycyjnie na koniec razem ze Stefanem zapraszamy na nasz Instagram oraz do śledzenia naszych dalszych wiatrakowych przygód na wyspie Öland.

11 komentarzy do „Stubbkvarnen najpopularniejszy typ młyna na wyspie Oland.

  1. Urszula

    Fascynujące jest to, że ludzie w różnych częściach świata budowali wiatraki, które spełniały podobne funkcje, ale wszędzie wyglądają inaczej. Fajnie, że podróżując możesz pokazać nam ich światowy przegląd. Te zdjęcia z rzędami wiatraków są piękne. Chyba nieczęsto takie skupiska się zdarzają. Świetnie też wyglądacie na fotce z nimi.
    Pozdrawiam serdecznie Ciebie i ulubioną maskotkę:)))

    Odpowiedz
    1. MarTaS Autor wpisu

      Dziękujemy kochana. Tak, masz rację, rola wiatraków była podobna na całym świecie, ale jakże inaczej wyglądają.

      Odpowiedz
  2. Mo.

    Niektóre wydają się malutkie ale to chyba tylko złudzenie? Czy nie? Ten pierwszy, czerwony, jest bardzo ładny. Oryginalne są te olandzkie/olandyjskie wiatraki i bardzo ich dużo! Pewnie byłaś wniebowzięta ❤️

    Odpowiedz
    1. MarTaS Autor wpisu

      Nie są wielkich rozmiarów. Praktycznie większość farmerów miała swoje młyny, stąd ich wielkość -miały obrabiać tylko jedno gospodarstwo 🙂

      Odpowiedz
  3. antekwpodrozy.pl

    Rety ile wiatraków 🙂
    Musiałaś czuć się jak w raju. W ogóle one śmiesznie wyglądają na tych podporach jak domy na kurzych łapkach 😀

    Odpowiedz
  4. Asia

    Czy nie myślałaś kiedyś, by przy takiej pasji nie zamieszkać w takim młynie dostosowanym do codziennego życia? Albo wybudować dom na styl młyna?

    Odpowiedz
    1. MarTaS Autor wpisu

      Jest to poza moim finansowym zasięgiem, ale miałam okazję spać w prawdziwym, starym wiatraku, przerobionym na apartament 🙂

      Odpowiedz
  5. Taita w Irlandii

    Ach ta ludzka zawiść i rywalizacja, gdyby nie ona, nie miałabyś co tam zwiedzać 😉 Czyli nasze porzekadło „nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło”, znów się sprawdziło 😉

    Pozdrawiam serdecznie z coraz bardziej wiosennej Irlandii 🙂

    Odpowiedz

Skomentuj Urszula Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *